De werkelijke impact van COVID-19 laat zich nog raden. Maar een voorproefje is het thuiswerken, tussen vier muren. Het is een klein persoonlijk offer om een onzichtbaar virus te beteugelen. Vanuit die veilige werkruimte werk ik mee aan een plafond, om een andere onzichtbare vijand te beteugelen: CO2.
Het warmtevraagstuk speelt hier een sleutelrol en is in Zaanstad opgestart in 2008/2009. In die tijd waren de ogen nog gericht op industriële restwarmte. Het appel van het Ministerie van EZK in 2018 aan de 200 grootgebruikers om geen Gronings gas te gebruiken is een wake-up-call: de industrie is geen bron van restwarmte, maar vooral een hele grote klant van duurzame energie.
Vijf van die 200 allergrootste grootgebruikers staan in de Zaanstreek, midden tussen woonwijken. Inmiddels is duidelijk dat samenwerken van vitaal belang is. Niet alleen tussen de bedrijven zelf, maar ook met de omliggende omgeving. De noodzaak tot behoud van de Maakindustrie in Nederland is door COVID-19 alleen maar onderstreept. Tegelijkertijd is de vraag naar woningen ongekend groot en is sprake van grote druk op de stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden.
Op weinig andere plekken in Nederland zijn de functies en daarmee de vraagstukken van deze tijd geografisch meer vervlochten dan in Zaanstad. Geen van de grote opgaven kan onafhankelijk worden opgelost. Zo lopen de stappen in de CO2-aanpak en verstedelijking al snel spaak op stikstofplafonds.
De sterke menging van wonen en werken biedt de Zaanse samenleving tegelijkertijd de kans om de industrie te omarmen als de ‘startmotor’ van de transitie. De verzamelde industrie heeft namelijk voldoende massa om een grote stap te zetten naar een duurzame energievoorziening. De symbiose met de rest van de gebouwde omgeving biedt de industrie ook versnellingskansen: voor energietransitie, de stikstoftransitie en circulariteit.
Het vergroten en compliceren van de puzzel biedt wellicht perspectief op een uitweg.
Dat perspectief is voor mij een anti-serum tegen de claustrofobie tussen vier muren en plafonds…
Jan Schreuder