De wil is er zeker om de Metropoolregio Amsterdam te verduurzamen. Neem alleen al de serie Green Deals die zijn afgesloten. Maar de praktijk is vaak weerbarstig met als gevolg vertraging bij het uitvoeren van veel groene voornemens. “Juist daarom is CircuLaw gelanceerd”, vertelt Romy Snijders enthousiast. “Het slimmer toepassen van wet- en regelgeving vormt een heuse schatkamer om de ambities te versnellen.” Arjan Hassing is het roerend met haar eens. “Er zijn tal van ingangen voorhanden om circulariteit af te dwingen.”
CircuLaw is begin dit jaar gelanceerd. Het juridische kennisplatform ondersteunt gemeenten en provincies in het beter toepassen van wet- en regelgeving bij het realiseren van de circulaire ambities. Motor achter dit initiatief zijn meerdere overheden en onderzoeksinstituten, waaronder de gemeente Amsterdam en Dark Matter Laboratories, de werkgevers van respectievelijk Arjan Hassing en Romy Snijders. Ook het bedrijfsleven participeert. De financiering komt vooral van de participerende organisaties.
Juridische versnellingsinstrumenten
“Ons platform werkt aan het beter benutten van bestaande wet- en regelgeving bij het verwezenlijken van circulaire doelen”, legt Romy uit. “Centrale vindplaats is onze website. Daar zijn al juridische instrumenten voor drie circulaire thema’s te vinden, namelijk over matrassen, houtbouw en windturbines. We kijken binnen dergelijke thema’s eerst naar de doelen en ketenfasen en pluizen vervolgens de relevante wet- en regelgeving op dat gebied uit. Onze bevindingen bieden ingangen om meer vaart achter de ambities te zetten.” Op de website van CircuLaw staat ook al veel andere nuttige informatie, waaronder stappenplannen en leidraden met concrete uitleg over hoe instrumenten kunnen worden toegepast.
Inspelen op kansen
Als voorbeeld noemt Arjan de sloopmelding. “Die benutten gemeenten nu niet of nauwelijks. Door hier wel gebruik van te maken, worden bedrijven gedwongen meer stromen te scheiden en krijg je beter inzicht in welke materialen waar en wanneer beschikbaar komen.”
Centrale insteek is telkens het op een creatieve manier naar de kansen te kijken die in wetten en regels besloten liggen. “Bij juridische onderwerpen denk je al snel aan barrières, maar die kunnen al gemeld worden bij het MRA wet- en regelgevingsloket voor ondernemers”, legt Arjan uit. “Dus focussen wij ons daar niet op. In plaats daarvan zoeken wij juist naar openingen. Waar liggen de mogelijkheden voor medewerkers van gemeenten en provincies om circulariteit af te dwingen? De kansen vatten we samen in overzichten van publiek, privaat en fiscaal recht. Beleidsmakers hebben zo meer knoppen in handen om werk te maken van circulariteit.”
‘Er is veel meer dwang en drang nodig om de trend
van toenemend materiaalgebruik te doorbreken’
Te vrijwillig
CircuLaw is volgens hem eigenlijk te laat geboren. “De ingangen die wij bieden zijn hard nodig, want nu gaat alles veel te langzaam. Het PBL heeft in haar recente Integrale Circulaire Economie Rapportage 2023 aangegeven dat dit vooral ligt aan het feit dat het allemaal te vrijwillig is. Overheden zetten vooral in op faciliterende en stimulerende maatregelen. Dit is goed om experimenten te bevorderen, maar het systeem verandert er niet door. Volgens het PBL is veel meer dwang en drang nodig om de trend van toenemend materiaalgebruik te doorbreken. Ander onderzoek toont aan dat gemeenten en provincies slechts in 1% van hun maatregelen van de mogelijkheden op dit gebied gebruik maken. Kortom, er zit een enorm gat tussen wat nodig is en wat er in de praktijk gebeurt. Wij bieden daar oplossingen voor aan door intensief te kijken naar de kansen die instrumenten bieden. Met stappenplannen leidraden en tekstvoorstellen bieden we provincies en gemeenten ook hulp met hoe ze die kunnen toepassen.”
Green Deals
Veel kansrijke mogelijkheden liggen volgens Romy onder meer op het gebied van de Green Deals die onder de MRA-vlag zijn afgesloten. “Wij kunnen laten zien welke instrumenten op de verschillende beleidsterreinen beschikbaar zijn. Daarom hebben we als eerste thema voor houtbouw gekozen. Er is met het oog op de 20% houtbouwdoelstelling in 2025 waar de regio voor staat immers veel behoefte aan versnelling. Aan de hele trits aan activiteiten die op de rails staan voegen wij de juridische instrumenten toe. Zo willen we met ons platform nog veel meer thema’s vullen.”
Wat betreft de onderwerpen kijkt CircuLaw vooral naar de thema’s waarop de meeste milieu-impact is te maken, waarbij zoveel mogelijk wordt aangesloten bij de landelijke productgroepen. Arjan: “Neem de circulaire monitor die de gemeente Amsterdam heeft ontwikkeld. Hierin staan de milieueffecten van de belangrijkste materiaalstromen in de stad. Wat dan opvalt is de grote impact van voedsel. Dit is typisch een onderwerp waar wij daarom graag onze tanden in willen zetten.”
Benutten MRA-platform
CircuLaw opereert met een team van bijna twintig mensen. “Onze teamleden zijn verdeeld over beide trekkende organisaties, omdat we elkaar goed aanvullen vanuit verschillende disciplines”, geeft Romy aan. “Ook werken we met enkele freelancers met specifieke expertise. Daarnaast hebben we partners, waaronder een aantal universiteiten en experts van de Belastingdienst. We hebben echt een mooie vracht aan kennis bij elkaar.” Arjan benadrukt wel dat CircuLaw op dit moment geen helpdesk is die één-op-één service kan bieden. “Wij hebben niet de capaciteit om gemeenten en provincies daadwerkelijk bij het toepassen van dwang en drang te ondersteunen. Hier zie ik een mooie rol weggelegd voor de MRA. In mijn ogen is de metropoolregio het ideale platform om aan de hand van juridische instrumenten gezamenlijk op te trekken in het versnellen van de circulaire samenleving, ook door barrières te slechten.
Arjan is overtuigd van de meerwaarde van het juridische platform. “Het benutten van regelgeving is cruciaal in het behalen van de circulaire doelstellingen. Als je alles aan de markt overlaat en niet reguleert dan kom je er niet met je beleidsdoelen.” Romy hoopt dat het niet bij eenrichtingsverkeer blijft, integendeel. “Het idee is dat provincies en gemeenten in de toekomst hun ervaringen met het toepassen van instrumenten kunnen delen op ons platform. Daarvoor gaan we het komende jaar een nieuwe faciliteit ontwikkelen. De MRA kan hier een belangrijke aanjagende rol in spelen, en daarom gaan we samen het gesprek aan over de dossiers die van belang zijn om door ons door te laten spitten.”