Op 17 juni vindt de lancering plaats van de ‘Roadmap Circulair Inkopen en Opdrachtgeverschap’. “Het document bevat concrete acties om circulair inkopen en opdrachtgeverschap in de haarvaten van iedere MRA-overheid te krijgen”, vertelt grondstoffenregisseur Jolein Baidenmann van de Metropoolregio Amsterdam. “Het is voor álle partners een praktische gids om circulair inkopen in te bedden in de organisatie.”
De roadmap vormt een belangrijk vehikel om de MRA-ambities op het gebied van circulair inkopen binnen bereik te brengen. De lat ligt hoog: eerder is in een intentieovereenkomst vastgelegd dat de metropoolregio in 2022 tien procent circulair inkoopt en in 2025 vijftig procent.
Jolein Baidenmann acht die doelen haalbaar als circulair inkopen met de tools van de Roadmap goed ingebed wordt in de organisatie. Dat betekent bijvoorbeeld dat de overheden al in een vroeg stadium van een inkooporder inspelen op circulariteit. “Een budgethouder moet direct op het goede spoor zitten. Daar is nu nog niet altijd sprake van. Circulariteit is nog te weinig ingebed. Als pas in de laatste stap van het inkoopproces de vraag aan de orde komt of het ook circulair kan, is het veelal te laat.” Het te smalle draagvlak is volgens haar de grootste drempel om de MRA-ambities te verwezenlijken. Het is dus zaak om het belang van circulair inkopen in de haarvaten van de organisatie te krijgen. “De roadmap reikt hiertoe de ingrediënten aan. Centraal staat een gemeenschappelijke methodiek om circulair inkopen daadwerkelijk te implementeren binnen de gehele gemeentelijke of provinciale organisatie. De methodiek zorgt ervoor dat iedereen in de organisatie wordt meegenomen.”
Drie kernthema’s
Om met de roadmap aan de slag te gaan, bepaalt een MRA-partner eerst het eigen ambitieniveau. “Men kan kiezen tussen basis, gevorderd of excellent. Volgende stap is het koppelen van acties aan dat ambitieniveau en deze neerzetten in een tijdlijn, van 2020 tot 2025.” De roadmap geeft concrete voorstellen voor acties rond drie thema’s: 1. Meten, 2. Organisatie op orde, en 3. Communicatie en draagvlak. “Dit zijn de kernthema’s waar het over moet gaan bij circulair inkopen en opdrachtgeverschap.”
Baidenmann benadrukt dat alle MRA-overheden hun voordeel kunnen doen met de roadmap, ook wanneer circulaire inkoop nog in de kinderschoenen staat. “De gekozen systematiek is toepasbaar voor elke organisatie, hoe groot je ambitie of capaciteit ook is.” Zij wijst er overigens op dat ook met een basisambitieniveau al veel werk verzet moet worden. Want de 10% inkoop in 2022 geldt ook voor dit niveau. En dat is een ambitieuze opgaaf. “Daarom vind ik elke gemeente die met de Roadmap aan de slag gaat al tot de koplopers van Nederland behoort.”
Monitoren voortgang
De roadmap maakt onderscheid tussen aanbestedingen waar een overheid direct en indirect invloed op heeft. “Neem de bouw van een brug. Op de circulariteit van de materialen van een fysiek component kun je directe invloed uitoefenen in een uitvraag. Dat ligt anders bij een uitvraag voor het inhuren van een ingenieursbureau. Je invloed op circulariteit hangt dan in belangrijke mate af van hoe het MVO-beleid van dat bureau is. Rijden ze met elektrische auto’s, vinden ze circulariteit belangrijk? Je hebt hooguit invloed op de keten van dat bureau. Dat noemen we indirecte invloed op circulariteit.”
De meetmethodiek maakt daarom een onderverdeling in aanbestedingen met directe en met indirecte invloed. “We monitoren beiden, maar alleen de aanbestedingen met directe invloed worden vergeleken met het te bereiken percentage van de intentieverklaring.”
Vooralsnog wordt aan de hand van procesindicatoren gemeten. “Hiermee verkrijgen we inzicht in de voortgang die wordt geboekt. De gevolgen op het verminderen van het grondstoffenverbruik, de CO2-uitstoot of de impact op de circulaire economie willen we natuurlijk eveneens graag in beeld brengen. Hiervoor loopt een landelijk traject. We verwachten over pakweg twee jaar ook de effecten van circulair inkopen te kunnen monitoren. Dan passen we de meetmethodiek hierop aan. En zo moet je de roadmap ook zien. We blijven het document ontwikkelen aan de hand van de nieuwste stand van zaken.”
Werken aan draagvlak
Opvallend is de vele aandacht voor het vergroten van het draagvlak voor circulair inkopen. “Mensen daadwerkelijk meenemen in deze ontwikkeling kun je inderdaad wel zien als het fundament. We bieden hiervoor onder meer een compleet communicatieplan aan. Daarnaast bevat de roadmap veel concrete tools die men met een kleine aanpassing direct kan gebruiken in de eigen organisatie. Dat is bewust gedaan, ook omdat veel kleinere MRA-gemeenten niet beschikken over een aparte communicatieafdeling voor duurzaamheid.”
Groepsproduct
De roadmap is niet door een extern bureau geschreven, maar komt letterlijk en figuurlijk uit het hart van de regio. “Het is echt een groepsproduct van alle MRA-partners. In een tussenstap hebben we ook vertegenwoordigers van het bedrijfsleven laten meedenken, heel nuttig. Die raakten overigens zo enthousiast dat een aantal van hen de roadmap ook zelf gaat gebruiken. Het bedenken en schrijven hebben we met vertegenwoordigers uit alle deelregio’s gedaan. Eigenlijk ben ik best wel trots dat het ons echt gelukt is om met zoveel direct betrokkenen zo’n concreet product te maken. Alleen al de werkgroep telt ruim honderd leden die allemaal hebben meegekeken en meegedacht. Dat is toch fantastisch!”